De schadeonderzoeken bij het kanaal Almelo – De Haandrik versus de NGWI

Geachte bestuursleden van de Koninklijke Nederlandse Academie van Wetenschappen,
geachte leden van de Adviesraad voor Wetenschap, Technologie en Innovatie,
geachte bestuursleden van het Rathenau Instituut,
geachte bestuursleden van het Koninklijk Instituut Van Ingenieurs,
geachte bestuursleden van het Expertise Netwerk Waterveiligheid,
geachte directeur-generaal van Rijkswaterstaat,
geachte leden van de Tweede Kamer Commissie voor Binnenlandse Zaken (Integriteit),
geachte leden van de Tweede Kamer Commissie voor Infrastructuur en Waterstaat,
geachte leden van de Tweede Kamer Commissie voor Justitie en Veiligheid
geachte leden van de Raad voor de Rechtspraak,
geachte Nationale Ombudsman, en
geachte provinciale bemiddelaar Mr. Mona Keijzer,

Op dit moment vindt de grootste geotechnische schadezaak uit de Nederlandse geschiedenis plaats. Bij het illegaal vergroten van kanaal Almelo – De Haandrik is niet gekeken naar de neveneffecten en is er erg veel schade ontstaan. De schade neemt nog steeds toe. Al meer dan 400 huishoudens hebben sinds de werkzaamheden schade gemeld. Om die reden heeft de opstal-aansprakelijke eigenaar van het kanaal, de provincie Overijssel, twee maal een eigen schadeonderzoek geïnitieerd, gedirigeerd en gefinancierd. Beide onderzoeken zijn door de overheidsstichting Deltares uitgevoerd. Hierbij is al jaren een patstelling gaande; niet alleen tussen de overheid en de burgers, maar ook tussen Deltares en de reviewers onderling. Zowel de reviewers van de Adviescommissie als van de Begeleidingscommissie onderschrijven niet de resultaten van Deltares. Deltares beweert dat vooral klimaatverandering de oorzaak van de verzakkingen langs het kanaal is. Klimaatverandering als schadeoorzaak alleen pal langs dit kanaal en ook alleen sinds de werkzaamheden is volkomen onmogelijk! En als zelfs de eigen berekeningen van onderzoekers aantonen dat klimaatverandering niet de oorzaak is, waarom concluderen zij dit dan wel in het hoofdrapport?

In de moderne kennissamenleving heeft wetenschappelijk onderzoek een belangrijke rol gekregen bij politieke en juridische besluitvorming. Om sloppy science en questionable research te voorkomen bij een schadeonderzoek zijn de principes van de Nederlandse Gedragscode Wetenschappelijke Integriteit (NGWI) van essentieel belang. Wanneer deze principes niet leidend zijn, bedreigt dit zowel de juiste uitkomst als de betrouwbaarheid. Dit tast het publieke vertrouwen in de wetenschap, de overheid en de rechtsspraak aan, maar ook het vertrouwen tussen wetenschappers onderling. Bovendien hindert het de voortgang in de wetenschap, vermindert het de waterveiligheid en verhindert het eerlijke schaderegelingen. Vanwege de huidige patstelling zijn in het meegestuurde rapport beide schadeonderzoeken van Deltares getoetst aan vijf hoofdprincipes van de NGWI.

Gezien de uitkomsten van deze toetsing moet de oorsprong van de patstelling gezocht worden in het niet voldoen van de schadeonderzoeken aan deze gedragscode: De schadeonderzoeken zijn niet voldoende onafhankelijk, cruciale tegenbewijzen en schadeoorzaken zijn genegeerd, en de onderzoekers negeren niet alleen de opmerkingen en beoordeling van de reviewers, maar vermelden ook niet correct deze beoordeling van hun onderzoek.

Vergelijkbare problemen zien we helaas ook bij andere projecten van Deltares, zoals bij de schadeonderzoeken van de dijkdoorbraak bij Wilnis, de dijkversterking bij de Lekdijk in Nieuw Lekkerland en het second opinion onderzoek bij de nieuwe sluis van het Wilhelminakanaal in Tilburg.

Deltares heeft in juni een conceptversie van het meegestuurde rapport ontvangen en heeft daarna beide leden van de Adviescommissie uitgenodigd voor een informeel gesprek. Dit gesprek vond plaats op 16 augustus maar heeft (nog) niet geleid tot het intrekken van de schadeonderzoeken: De gereviewde Deltares acht zichzelf klaarblijkelijk boven de reviewers.

Ik verzoek daarom ieder van u afzonderlijk het meegestuurde rapport te bestuderen en antwoord te geven op de volgende twee vragen:

1. Welke onafhankelijke partij zou vanwege de problemen bij Deltares moeten handelen

2. Kunt u hierbij een rol spelen?

Voor de leden van de Tweede Kamer Commissies, de Raad voor de Rechtspraak en de Nationale Ombudsman heb ik nog twee aanvullende vragen:

1. Vindt u het integer dat als de provincie zelf de opstal-aansprakelijke partij of de dader is, dat zij ook, gezien de Waterwet, zelf het schadeonderzoek moet initiëren, dirigeren en financieren, zelf de schaderegeling moet opstellen, zelf de reviewers selecteren en achteraf kunnen negeren, en dat Deltares ook zelf de “second opinion” uitvoert?

2. Als burgers zien dat andere burgers of bedrijven hun huis vernielen, dan kunnen ze naar de loketten van de politie of het openbaar ministerie, maar als een overheidsinstantie de opstalaansprakelijke partij of dader is, worden deze loketten gesloten en moet deze overheidsinstantie zelf een eigen schadeonderzoek initiëren, dirigeren en financieren. De burgers kunnen daarbij alleen machteloos toekijken en als zij naar de bestuursrechters stappen, dan zien we in Overijssel dat deze rechters geen vakbekwame deskundigen inhuren, maar het Deltares-onderzoek overnemen. Burgers kunnen dus niet het schadeonderzoek bij de bestuursrechter ter discussie stellen en moeten daarvoor naar de civiele rechter gaan. Echter de rechtszaken bij Wilnis laten zien dat ook bij de Rechtbank, het Hof en de Hoge Raad de rechters geen vakbekwame deskundigen hoeven in te huren en allen steeds opnieuw uit kunnen gaan van het Deltares-onderzoek. Hoe kunnen in zo’n rechtssysteem, als de reviewers en burgers gelijk hebben, de burgers een kwalitatief goed vonnis krijgen?

Met vriendelijke groeten,

Prof. dr. ir. Stefan van Baars

Lid Adviescommissie 2e Schadeonderzoek Kanaal Almelo - De Haandrik
Voormalig hoogleraar en ere-hoogleraar funderingstechniek en grondmechanica

Ik verzoek de griffies van de provincie, de waterschappen en de gemeentes om deze email, samen met het meegestuurde rapport digitaal door te geleiden aan de raadsleden.

Bijlagen

• Toetsing-Schadeonderzoek-KADH-aan-NGWI.pdf